Economische vooruitzichten

Het deflatieprobleem van de Japanse economie

De Japanse economie kampt al bijna 20 jaar met hardnekkige prijsdalingen na het imploderen van de onroerendgoed-luchtbel en het instorten van de aandelenmarkt begin jaren ’90. De Japanse aandelenindex – de Nikkei-225 – noteerde voorheen trots boven de 40.000 punten. Na het barsten van de onroerendgoed-luchtbel nam de Nikkei-index een duikvlucht. Deze index noteert in november 2012 nog steeds onder de 10.000 punten.

De Japanse economie en haar centrale-bankpolitiek

Daar onroerend goed en aandelen grotendeels met bankschulden waren gefinan­cierd stond de Japanse banksector op omvallen. Op het hoogtepunt van de krediet­verlening stonden de Japanse banken naar balanstotaal gemeten in de absolute top van de mondiale rangschikking. Van de 10 grootste banken ter wereld waren er maar liefst 7 van Japanse origine. Als gevolg van de binnenlandse crash had het kwets­bare Japanse bankwezen plotseling meer schulden dan bezittingen en werd daarmee in één klap insolvabel.

De centrale bank van Japan verlaagde ter voorkoming van een bancair armageddon agressief de kosten van geld en pompte veel liquiditeit richting de banksector. Dit beleid, in combinatie met een plotselinge vraaguitval naar krediet, stuurde de rente richting 0%. Zo werd de banksector in staat gesteld om haar omvangrijke kredietportefeuilles vrijwel kosteloos door te rollen. Het banksysteem wordt tot nog toe op deze manier overeind gehouden, maar was feitelijk technisch failliet. Ondanks de lage rente blijven de prijzen in Japan tot op heden zakken.

Tegelijkertijd stimuleerde de overheid de economie. Dit gebeurde bovenal via het opstarten van grote projecten in de infrastructuur. Deze maatregelen leidden veelal tot overinvesteringen, die geen bijdrage leverden aan een zinvolle versterking van de economische structuur van Japan. Er werden wegen en bruggen van niets naar nergens aangelegd, zonder noemenswaardig economisch rendement.

Japan vandaag de dag

Vandaag de dag is de staatsschuld van Japan als gevolg van deze fiscale stimule­ringen veruit de hoogste in de wereld en bedraagt ultimo 2012 meer dan 230% van het BBP. Daar deze schuld tot nu toe voornamelijk binnenlands gefinancierd is via de grote spaaroverschotten van de Japanse burger, blijft de rentevoet laag. Nu de Japanse bevolking sterk vergrijst, doemt een groot probleem op. Steeds meer burgers hebben het ingelegde spaargeld nodig voor de oude dag en Japan wordt zodoende gedwongen haar staatsschuld langzaam maar zeker extern te financieren. Dit is de achilleshiel van Japan.

Het is nog maar de vraag of grote institutionele beleggers hetzelfde vertrouwen hebben in de houdbaarheid van de Japanse staatsschuld als de lokale bevolking. Zo niet, dan zal de rentevoet sterk moeten stijgen om buitenlands kapitaal aan te trekken. Japan glijdt dan af richting Zuid-Europese toestanden. Het verschil is dat Japan een eigen munt voert, zodat de centrale bank door kan schakelen naar een volgende geldscheppingsversnelling. Als dat gebeurt, komt Japan na een kwart eeuw deflatie voor het eerst in de gevarenzone van (hyper)inflatie en smelt het opgebouw­de vermogen van de gepensioneerden als sneeuw voor de zon weg.

De Japanse economie als lakmoesproef voor de westerse economieën

Het Japanse voorbeeld laat zien hoe groot de vernietigingskracht is van een finale schuldencrisis. Ondanks alle monetaire maatregelen van de centrale bank en fiscale stimulering door de Japanse overheid blijven de prijzen dalen. Dit wordt veroorzaakt door immense afschrijvingen bij banken en marktpartijen, waardoor er – ondanks alle stimuleringsmaatregelen – meer geld verdwijnt via schuldaflossing en afschrijvingen dan dat er nieuw geld in omloop komt. Dit verschijnsel wordt altijd onderschat en levert – via deflatie – prijsdruk op. Daarnaast is de bevolking in Japan sterk aan het vergrijzen, wat de consumptie en de vraag naar krediet sowieso onder druk zet.

De schuldenklem

De totale schulden van Japan zijn sinds 1992 nauwelijks afgenomen. Om de econo­mie aan de praat te houden zijn bankschulden grotendeels vervangen door een oplopende staatsschuld. Ook hier is sprake geweest van het socialiseren van private bankschulden richting de belastingbetaler. Per saldo is Japan, in meer dan 20 jaar, geen meter opgeschoten. Deflatie blijft als een zware steen om de nek van het land hangen, met als gevolg dat de Japanse economie al jarenlang stagneert. Dit alles is inherent aan een debt based monetary system.

De Japanse economie is een interessante indicator voor de westerse economieën. Het land laat zien wat er gebeurt als het einde van een super-schulden-cyclus is bereikt. De Japanse schuldencyclus bereikte dit punt 15 jaar voordat de rest van de ontwikkelde economieën dit eindstation binnenreden. Een algehele mondiale vraaguitval bleef hierdoor uit, zodat Japan de pijn enigszins kon verzachten via enorme exportoverschotten. Vandaag de dag kampt meer dan 60% van de wereld­economie met een schuldencrisis, zodat binnenlandse vraaguitval niet meer opge­vangen kan worden met grote exportoverschotten.

Wil je reageren op bovenstaand artikel, maak dan gebruik van het contactformulier en je commentaar wordt hieronder geplaatst.