Goud

Goud en de Amerikaanse dollar

Toen alom werd aangenomen dat de geallieerden de Tweede Wereldoorlog zouden winnen, kwamen 44 gelijkgezinde industrielanden in 1944 bij elkaar om een nieuwe monetaire orde te construeren. Onderdeel van deze besprekingen was de oprichting van een Internationaal Monetair Fonds ter bestrijding van lokale financiële problemen en de oprichting van een Wereldbank ter ondersteuning van lokale investeringen.

De besprekingen vonden plaats in het plaatsje Bretton Woods in de Amerikaanse staat New Hampshire. Er werd afgesproken dat de Amerikaanse dollar wereld-reservevaluta werd. De overige valuta zouden zodanig monetair gemanaged worden dat ze een min of meer vaste wisselkoers behielden ten opzichte van de dollar.

De dollar zelf zou tegen een vaste prijs van 35 dollar per ounce omwisselbaar worden in goud. Dollarreserves buiten de VS werden zo de facto goudreserves. Daarom werd de Amerikaanse dollar ook wel sleutelvaluta genoemd. Dollarreserves van centrale banken waren namelijk formeel letterlijk de sleutel naar goud.

Waarom de Amerikaanse dollar?

In het interbellum was een soort valutavacuüm ontstaan zonder leidende reservevaluta. De dollar nam als reservevaluta de rol over die het Britse pond tot 1914 had vervuld. Amerika was hiermee definitief het machtigste land op aarde geworden. Deze ontwikkeling was goed beschouwd het Amerikaanse dividend als beloning voor zijn beslissende rol in de afloop van WO II. Zoals hierna blijkt, gingen de VS pas vanaf 1971 over tot het openlijk incasseren van dit dividend.

In 1945 was Amerika het aangewezen land om leiding te geven aan de wereld. Het overgrote deel van de mondiale productiecapaciteit stond ongeschonden op Ameri­kaans grondgebied. Daarnaast was het land tijdens de oorlog de geldschieter van de wereld geworden en bezat het een enorme voorraad goud. Het land was geografisch onaantastbaar en militair onverslaanbaar.

Na-oorlogse ontwikkelingen

Vanaf 1949 kwamen Europa en Japan langzaam op stoom. Er werd productiecapa­citeit opgebouwd en de arbeidskosten waren laag. Oude Europese multinationals herpakten zich en het onderwijs was van goede kwaliteit. Langzaam maar zeker werden de oude oorlogsgebieden in de jaren ’50 netto exporteurs. De schulden aan de VS werden gestaag afbetaald met dollars die via de export verdiend werden.

De VS raakten – na de moord op president John F. Kennedy – vanaf 1964 tot 1975 diepgaand verstrikt in de Vietnamoorlog. Amerika was na 1945 gewend geraakt aan grote voorspoed. Het politieke establishment was ervan overtuigd dat de Amerikaan­se economie een guns and butter scenario aankon, wat inhoudt dat grote militaire inspanningen gecombineerd konden worden met een hoge binnenlandse consump­tie. Als gevolg hiervan ontstonden grote importoverschotten die hand in hand gingen met stijgende dollarreserves in Europese landen.

Charles de Gaulle – president van Frankrijk – vertrouwde eind jaren ’60 de monetaire discipline van de VS echter niet meer. Hij vermoedde dat de VS op grote schaal dollars drukten om importen te betalen. Frankrijk volgde onder zijn leiding een onafhankelijke buitenlandse politiek en stapte in 1966 uit de NAVO en ontwikkelde zijn eigen kernwapens onder de naam Force de Frappe. De Gaulle eiste vervolgens omzetting van de Franse dollarreser­ves in goud. Daarmee was het hek van de dam. Steeds meer Europese landen gingen over tot het gedeeltelijk omzetten van dollar­reserves in goud, waaronder Nederland.

1971: Amerika laat de goudstandaard los

De omwisseling van buitenlandse dollarreserves in goud neemt een zodanige vlucht dat de Amerikaanse president Richard Nixon op 15 augustus 1971 besluit om het omwisselingsrecht van dollars in goud te beëindigen. Vanaf dat moment is het wereld­valutasysteem een volledig fiat-geldsysteem, met de dollar als fiat-reserve­valuta. Dit had tevens tot gevolg dat wisselkoersen gingen fluctueren. Er ontstonden zogenaamde floating exchange rates. Vandaag de dag is nog steeds meer dan 60% van alle schulden in de wereld gedenomineerd in Amerikaanse dollars.

Door het sluiten van de goldwindow in 1971 bleek dat de VS dollars in omloop hadden gebracht die niet door goud gedekt waren. Daar vrijwel alle handel in commodities als olie, granen, suiker en metalen wereldwijd plaatsvond in dollars, kon de Amerikaanse geldpers na 1971 ongestraft blijven doordraaien. Het dividend van WO II begon zich nu pas echt uit te betalen.

De macht van de dollar

In zekere zin heeft Amerika op deze wijze de wereld gekoloniali­seerd via de dollar­hegemonie. Ongestraft komen al tientallen jaren volle schepen de VS binnen om leeg weer te vertrekken. Decen­nialang konden de VS grote handelstekorten hebben zonder dat dat repercussies had voor de koers van de Amerikaanse dollar. Elke nieuwe dollar in buitenlandse handen wordt immers aange­kocht met buitenland­se valuta, wat grensoverschrijdende koop­kracht genereert voor de VS.

Als de wereldeconomie groeit, is er behoefte aan meer dollars en is de VS spekko­per. Dit levert gratis koopkracht op zolang de buitenlandse dollars niet aangeboden worden in het moederland. Daarnaast zijn naast de VS zowel China als Japan kwetsbaar, omdat een groot deel van de Amerikaanse staatsschuld in Chine­se en Japanse handen is. Een daling van de dollar levert naast vermogens­verlies voor deze landen een exportnadeel op. Deze drie economische machtsblokken houden elkaar als het ware gevangen.

Sinds enige jaren zijn wel de eerste barsten waarneembaar in de machtspositie van de dollar. Landen in Azië maken onderling afspraken om hun bilaterale handel in eigen valuta af te wikkelen. Het probleem voor deze landen is dat zij bij een val van de dollar – vanwege hun grote posities in deze munt – zichzelf duperen.

Er is op dit moment geen alternatief voor de Amerikaanse dollar. De euro en yen hebben hun eigen problemen en de Chinese munt is niet voldoende liquide en transparant. Een nieuw monetair systeem waarin goud weer een rol gaat spelen, eventueel in combinatie met een paar grote valutablokken, ligt het meest voor de hand. De uiteindelijke deconfiture van de dollar als reservemunt zal opnieuw grote financiële onrust veroorzaken.

Voor diegenen die geïnteresserd zijn in de historische rol van goud in het geldsysteem is deze video van David Mcalvany van de McAlvany Financial Group een aanrader.

Wil je reageren op bovenstaand artikel, maak dan gebruik van het contactformulier en je commentaar wordt hieronder geplaatst.